H&Đ #2: Vocal production, EQ, Reverb & mixing Strings… (có audio minh họa)

Làm sao để mix lead vocal và background vocal? Làm sao để hợp xướng nghe rộng? Làm sao để strings nghe mướt?… Tất cả đều có trong số H&Đ 2 của TCM!

Vocal Production & Mixing

Cứ Để Anh: Phiền ad hướng dẫn cụ thể cách thêm các track phụ và mix nó với main vocal – chỉ vocal thôi ạ! ví dụ như phải dubletrack hay là bè hay là pan…. và các vst để thực hiện điều đó, cám ơn nhiều nhé! <3

Lê Việt Khanh: Anh Hà cho em hỏi: khi hát đè các track với nhau, bè vs giọng chính. Tại sao phải thu nhiều track (không gồm track bè) và a hướng dẫn em cách sắp xếp với mix khác track vocal chính chổ nào. Làm s để ko bị loạn khi đè nhiều track lên. Tks a

Trả lời: Thông thường trong modern production, đặc biệt là Pop, số lượng background vocal rất nhiều. Họ sẽ thường có 1-2 track lead vocal kèm theo bè chồng cho lead vocal. Thêm đó là các bè hòa âm và bè chồng âm cho chính các bè hòa âm đó.

Việc đảm bảo lead vocal và background vocal đi với nhau hợp lý phụ thuộc chủ yếu vào kỹ năng của music producer. Với producer giỏi, họ có thể làm cho các track vocal này nghe như tự mix lẫn nhau rồi vì quãng, nốt, cách hát đều được lựa chọn hợp lý, bổ trợ tốt cho nhau, hạn chế chồng lấn không cần thiết.

Việc thu track đè lên nhau (mình nghĩ ý bạn hỏi là bè chồng âm – unison) chủ yếu nhằm mục đích làm dày thêm âm thanh. Âm thanh dày lên được nhờ sự thiếu nhất quán về level, tone, thời gian trong mỗi lần thu của con người. Những yếu tố này giúp track bè chồng hỗ trợ, lấp các khoảng trống trong frequency response của track chính. Tuy nhiên, nếu không có kinh nghiệm hoặc thiếu cẩn thận, những track bè chồng đó có thể làm nhòe, mờ track chính và tạo ra cảm giác nhịp phách không chắc chắn. Chất lượng luôn quan trọng hơn số lượng!

Khi mix, bạn chỉ cần trả lời vài câu hỏi như sau:

• Cái nào là chính, cái nào là phụ?
• Bè nào quan trọng, bè nào chỉ là râu ria hoặc bổ trợ, lấp đầy tần số cho các bè khác?
• Bạn muốn tạo ra cảm giác rộng hay dày đặc? Nếu dày đặc thì dày ở đâu, 2 bên hay ở giữa?

Việc lựa chọn panning hợp lý cho các bè cũng rất quan trọng. Nếu bạn muốn rộng, hãy pan mạnh sang hai bên, muốn có cảm giác chắc chắn, bạn có thể pan hẹp hơn hoặc pan bè cùng vị trí với lead vocal.

Level của từng nhóm bè so với lead vocal cũng cần phải cân nhắc tới vai trò của chúng trong từng đoạn. Có những đoạn background vocal cần to lên gần như thay thế lead vocal, nhưng có những đoạn cần phải giữ đúng vai trò phụ trợ.

Đoạn âm thanh dưới đây trích ra từ một bản mix mình đang làm dở, bạn có thể thấy background vocal và lead vocal panning ra sao, level như thế nào và đổi chỗ cho nhau ở các đoạn khác nhau:

Ngô Mạnh Thắng: Làm sao để bản mix có vocal nằm gọn gàng vào giữa và rõ ràng không bị thành phần nào đè nén hả anh <3

Trả lời: Để vocal nằm gọn vào giữa, bạn hãy pan vocal ở Center. Rất đơn giản phải không. Haha.

Giờ là phần khó hơn, làm sao để vocal rõ ràng và không bị nhạc cụ đè? Việc này cần phải phối hợp giữa cách bạn EQ, compress cả vocal lẫn nhạc cụ.

• Thứ 1: Khi nghe vocal trong bản mix, việc đầu tiên bạn cần để ý xem level vocal hợp lý chưa? Nếu bé quá thì sẽ dễ bị che. To quá thì dễ lòi ra khỏi bản mix.
• Thứ 2, hãy khu trú lại những nhạc cụ vào đang che vocal. Theo kinh nghiệm của mình, những nhạc cụ nặng về trung âm như guitar hoặc có âm thanh quá dày, phức tạp như piano, synth là kẻ thù số 1 của vocal. Hãy để ý kỹ xem tụi nó che vocal như thế nào? Che high frequency hay mid hay bass của vocal? Từ đó bạn sẽ tìm ra được khu vực cần phải cắt đi của các nhạc cụ này.
• Thứ 3: Hãy lắng nghe xem có phải lúc nào vocal cũng bị che không hay chỉ có 1 vài từ bị che? Nếu chỉ 1 vài từ bị che thì thông thường lý do nằm ở level của vocal chưa đủ ổn định. Có 1 vài từ âm lượng nhỏ hơn hẳn các từ khác dẫn tới vocal không còn rõ ràng. Bạn hãy automate level của vocal để đảm bảo vocal được ổn định hơn thay vì cố compress bằng mọi cách.

Đào Minh Hoàng: Chào tạp chí Mix, e muốn hỏi về cách mix 1 bài hát tốp ca nhiều bè. Các bè e muốn chia sang 2 bên để tạo cảm giác không gian rộng. Nên dùng plugin gì để làm việc đó ạ?

Bùi Trường Giang: Anh có thể hướng dẫn và chia sẻ kinh nghiệm khi thu và mix hợp ca và tốp ca được chứ ạ?

Trả lời: Đối với tốp ca, việc đầu tiên bạn cần cân nhắc tới là panning và level của các nhóm khác nhau như hát chính, các loại bè hòa âm, bè chồng âm… Việc đảm bảo toàn bộ vocal được cân đối giữa center, left/right cần lưu ý nhằm tái hiện lại vị trí người hát, tầm quan trọng của các nhóm bè.

Bản thu hợp xướng của bạn có giống như bạn tưởng tượng?

Nếu bạn muốn có cảm giác rộng hẳn sang hai bên, bạn có thể pan mạnh tay hơn bình thường. Ví dụ, thay vì pan 45% Left/Right, bạn hãy thử pan 100% Left/Right. Hãy cứ làm tất cả những gì có thể để đảm bảo độ rộng của dàn hợp xướng đúng như bạn tưởng tượng.

Tiếp theo, bạn hãy cân nhắc tới reverb và delay. Với nguồn âm thanh phức tạp như dàn hợp xướng, bạn nên thận trọng với các setting sử dụng Reverb Time dài vì nó rất dễ làm đục bản mix của bạn. Việc chọn lựa reverb setting hợp lý phụ thuộc rất nhiều vào phối khí của bài hát nên mình không thể nói xa hơn do không có bối cảnh cụ thể. Đôi khi một reverb ngắn và sáng kết hợp với delay ngắn lại dễ tạo ra cảm giác rộng hơn.

Hãy tham khảo ví dụ ở phần trả lời câu hỏi phía trên của mình.

JI DS: Anh Ha cho em hỏi về cách mình nghe xem bị lỗi gì sau khi mixing như bị um hay rè hoặc vocal lớn hơn so vs nhạc… Em hay luyện nghe nhưng ít phát hiện ra rõ những vấn đề đó. A có thẻ giải đáp đc ko ạ.?

Trả lời: Cách đơn giản nhất là bạn hãy nghe thử bản mix trên các thiết bị khác nhau hoặc dưới các điều kiện khác nhau như nghe gần, nghe từ xa… Khi đó, các vấn đề trong bản mix sẽ hiện ra rõ ràng hơn.

Nguyễn Sơn: Chào tạp chí MIX. Em có 1 câu hỏi, mix voice thì có cần phải mix nhạc không ạ?

Trả lời: Điều quan trọng nhất là bạn phải trả lời được câu hỏi: phần nhạc hoặc tổng thể bản mix (cả vocal và nhạc) có vấn đề gì không. Khi đó, bạn sẽ biết mình phải làm gì với từng phần. Thông thường, các beat mà khách hàng cung cấp được mix và master sẵn không mấy khi chừa đủ chỗ cho vocal. Do đó, bạn vẫn phải can thiệp thêm vào nhạc nếu cần thiết.

Minh Nghĩa: e có 1 câu khó có lẽ là bệnh chung của các phòng thu, làm sao khi gặp 1 người hát không tốt, trật nhịp, phô nhiều và sai khẩu hình.

Trả lời: Rất khó. Bạn là người làm dịch vụ, không mấy khi bạn có cơ hội được phép chọn lựa khách hàng trừ khi hoạt động kinh doanh của bạn đã rất tốt và bạn có phân khúc khách hàng rõ ràng ngay từ đầu ví dụ như chỉ làm việc với các ca sĩ chuyên nghiệp. Tuy vậy, kể cả ca sĩ chuyên nghiệp, mình gần như không thể nhớ nổi 1 project mà mình không phải sửa cao độ và nhịp.

Reverb rộng, hòa quyện…

Hna Iaoh: Không biết còn kịp không nhưng mình muốn hỏi thêm 1 câu: Cách sử dụng reverb cho lời dẫn/lời bình thu trên nền nhạc có sẵn? Làm thế nào để phần lời hòa quyện với phần nhạc nền nhưng vẫn rõ nét? Thanks!

Trả lời: Việc chọn lựa reverb cho lời bình phụ thuộc hoàn toàn vào bối cảnh cụ thể. Bạn bình cho một Movie Trailer, radio spot, TVC, phim tài liệu đều cần có cách xử lý khác nhau. Thậm chí, cùng là Movie Trailer, 2 trailer khác nhau có thể đã phải làm 2 kiểu khác nhau rồi.

Lời bình nghe như GOD-Like thường thấy trong các movie/game trailer, hoặc trong cả film tài liệu

Lời khuyên của mình:

• Thứ 1: Hãy tích cực xem các movie trailer, radio spot, TVC… hoặc các sản phẩm multimedia khác trên thị trường xem họ xử lý ra sao, từ đó bạn có thể rút kinh nghiệm lựa chọn reverb cho phù hợp
• Thứ 2: Để ý kỹ nội dung, bối cảnh bạn đang bình luận, đặc biệt là khi bình luận cho một sản phẩm có hình ảnh. Vì âm thanh và hình ảnh cần bổ trợ cho nhau.
• Thứ 3: Để ý kỹ level của lời bình và âm thanh khác xem đã cân đối chưa, có bị nhỏ hơn hay to hơn không
• Thứ 4: Hỏi kỹ yêu cầu khách hàng xem họ cần tạo ra cảm giác như thế nào. Kể cả khi phần nhạc đang là 1 bản giao hưởng hiện đại hoành tráng, lời bình vẫn có thể tương đối khô, căng và nổi lên phía trước nếu đó là cảm giác mà khách hàng cần

Hậu Nguyễn: Ad có thể giúp giải thích cách tính reverb vì không hiểu nhiều về thanh nhạc nên các ghi chú nốt đen v.v… chưa hiểu đc. (Đã tham khảo bài viết trên web tapchimix )

Trả lời: Thực chất, công cụ tính reverb/delay time mình giới thiệu trên TCM chỉ là một sản phẩm hỗ trợ cho quá trình làm việc. Bạn không nên cho rằng mọi thứ liên quan tới reverb và delay cần phải tính chuẩn như làm toán. Thông thường, reverb time hoặc delay time nên ăn theo tempo của bài hát để giúp reverb/delay đỡ lộ, đỡ làm đục bản mix hơn.

Ví dụ: bạn có thể để delay time là nốt đen, nhưng reverb time bạn có thể để là nốt trắng.

Tất cả những công việc này đều phải được xác nhận lại bằng cách nghe xem có hợp lý không. Hoàn toàn không có quy tắc cứng nào cả. Bạn có thể không giỏi về thanh nhạc nhưng mình tin là bạn có thể tìm hiểu được các giá trị nốt nhạc có ý nghĩa như thế nào, từ đó hiểu chính xác bản chất của việc lựa chọn delay time, reverb time.

EQ

Nguyễn Lê Đại Dương Xin thầy vui lòng cho hỏi cách check EQ sau khi chỉnh xem đã ổn hay chưa ạ?

Trả lời: Rất đơn giản, bạn hãy nhớ lại xem mục đích bạn dùng EQ là gì? Khi EQ xong, mục đích đó đã đạt được hay chưa. Nếu chưa? EQ lại. Nếu rồi, bỏ qua.

Ngoài ra, nếu bạn đã đạt được mục đích ban đầu khi EQ mà lại bị phát sinh tác dụng phụ khác ảnh hưởng tới tổng thể bản mix (ví dụ vocal và guitar đã không còn đánh nhau nữa nhưng khi nghe lại vocal trong bản mix, bạn lại thấy thao tác EQ vừa rồi của mình làm vocal mỏng đi quá nhiều), bạn cũng cần phải review lại một setting khác phù hợp hơn.

Tiến Dũng: E muốn hỏi về tổng quan, chuyên sâu và cách sử dụng EQ khi mix nhạc ah, cảm ơn TCM. Cách xác định tần số của vocal và cách sử dụng EQ phù hợp nhé ad.

Trả lời: Câu hỏi này rất chung chung nên mình khó có thể trả lời cụ thể được. Bạn hãy tham khảo bài viết giới thiệu về EQ của TCM để hiểu thêm về công cụ này nhé.

Strings mướt, rộng…

Cu Tí Đàn Nguyệt Hi Tạp chí Mix. E muốn hỏi là có thủ thuật cơ bản gì cho dàn strings nghe nó mướt và có không gian hơn ạ ??? Thanks bác trước

Trả lời: Strings là nhạc cụ thường yêu cầu sự tự nhiên trong bản mix. Chất lượng của strings phụ thuộc nhiều vào chất lượng thu âm. Nếu bạn sử dụng VSTi thì thường chất lượng âm thanh của bạn đã rất tốt, strings lúc đó chỉ cần EQ một chút cho phù hợp với bài và chọn lựa reverb cẩn thận là ổn.

Strings nghe mướt thường có âm thanh ấm, mượt. Việc đầu tiên bạn cần phải cân đối level giữa các cây phụ trách phần trầm như Double Bass, Cellos tới các cây phụ trách trung và cao như Violas, Violin. Âm thanh cân đối giữa các cây này ảnh hưởng rất lớn tới độ đầy, ấm của strings.

Trên thực tế, chất lượng âm thanh dàn dây phụ thuộc rất lớn vào kỹ năng phối khí, lựa chọn articulation, automation của bạn.

Strings nghe đầy, mướt thường là kết quả của phần soạn thảo tốt, expression automation và lựa chọn articulation

Nếu bạn cần âm thanh mềm hơn, hãy lưu ý tới các tần số ảnh hưởng tới độ sắc, attack của strings như 5-7kHz. Violin, Viola cũng thường phải để ý tới high mid 2-3kHz vì rất nghe dễ bị đau tai.

Ngoài ra, bạn có thể làm ấm strings bằng reverb với các settings phù hợp. Mình thường sử dụng Hall reverb cho strings vì đặc tính của Hall reverb, khi kết hợp với damping ở tần số cao sẽ khiến string nghe ấm hơn, mềm, mượt hơn và dính hơn. Kết hợp với pre-delay thấp, bạn có thể đẩy lui strings vào background của bản mix một cách dễ dàng (nếu cần).

Hết roài…

Số H&Đ tiếp theo, mình sẽ trả lời các câu hỏi về thiết bị, công cụ làm việc, mixing, streaming audio… Mọi người đón đọc nhé.

Thân mến!